visie
Fysico-chemisch behaalt de waterkwaliteit van de Mombeek al enkele jaren de stikstofnorm, maar voor fosfor is de kwaliteit nog ontoereikend. Fosforverwijdering is dus een belangrijk aandachtspunt. Voort de biologische kwaliteit haalt de Mombeek de goede toestand voor fytobenthos (kiezelwieren) en een matige toestand voor macrofyten (waterplanten) en macroinvertebraten (kleine waterdiertjes). De visindex is momenteel ontoereikend, maar was in het verleden beter, wat mogelijk verband houdt met de droogte van de laatste jaren. De beoordeling en drukanalyse voor de Mombeek zijn hier terug te vinden.
Voor de Mombeek is de verdere uitbouw van de saneringsinfrastructuur belangrijk. Een groot deel van de rioleringswerken werden al opgedragen maar nog niet uitgevoerd. Verdere fosforverwijdering op de zuiveringsstations, afkoppelingsprojecten die zuiver water en rioolwater scheiden en de aanpak van de overstorten zijn ook nodig. In de zuidelijke bovenlopen moet de erosie prioritair worden aangepakt (Tongeren, Borgloon, Kortessem).
Voor structuurkwaliteit scoort de Mombeek nog matig. Het gepland structuurherstel en de aanpak van vismigratieknelpunten op de benedenloop van de Mombeek is daarom heel belangrijk. Tegelijk moet ook de vismigratie tussen Demer en Herk & Mombeek worden bevorderd. Voor de midden- en bovenloop van de Mombeek ondersteunde VMM, in het kader van het integraal project, het ontwerp van meerdere acties rond beekherstel en vismigratie, die nu moeten worden uitgevoerd. Het beekherstel- en oeverzoneproject 'Middenloop Mombeek' is daarvan het grootste project. Het creëert een nieuwe, natuurlijke loop voor de middenloop van de Mombeek over meerdere kilometers en biedt tegelijk een oplossing voor de vismigratieknelpunten aan Oude Molen, Rootmolen en Bombroekmolen. Andere projecten zijn voorzien aan Sint-Annabeek, Lerebeek (Binkelhoeve), Winterbeek (Jongenbos) en aan de Mombeek zelf ter hoogte van Zammelen /Herkwinning en Kolmont.
De Mombeek stroomt doorheen een snoer van ecologisch waardevolle gebieden, die behoren tot het IHD gebied Haspengouw. De hiervoor vermelde beekherstelprojecten spelen hierop in.
Boven- en middenloop van de Mombeek (Herkwinning, Zammelen, Wintershoven...) vragen extra inspanning voor waterkwaliteit en waterhuishouding van oppervlaktewater en grondwater (peilbeheer, aanpassing drainage, vertraagde afvoer, ...) voor herstel & uitbreiding van grond- & oppervlakte-waterafhankelijke habitats.
In de beneden-Mombeekvallei tussen Vliermaal en Oftingen (Nietelbroeken-Merlemont en Mombeekvallei Alken-Hasselt) worden, in lijn met de Instandhoudingsdoelstellingen, natuurlijke overstromingsgebieden uitgewerkt, die waterberging en –conservering combineren met het herstel van zeldzame grond- en oppervlaktewaterafhankelijke habitats. Dit gebeurt door een herstel van de waterhuishouding (peilbeheer, aanpassing drainage, inschakelen overstromingsgebieden, vertraagde afvoer...), waarbij rekening gehouden wordt met de overstromingsgevoeligheid van bepaalde vegetatietypes, een aangepaste waterkwaliteit en structuurherstel. Ook het Bellevuebos en het Jongenbos hebben een goede waterhuishouding nodig.
De Mombeekvallei had in de droge zomers van 2018 en 2019 sterk te lijden onder watertekort, met kritische gevolgen voor waterkwaliteit en ecologie. De problematiek gaat overigens ruimer en treft ook het Haspengouwse gebied en de landbouwsector buiten de valleien. De ruime regio van Herk en Mombeek is dan ook een prioritair gebied voor acties rond droogtebestrijding. Bij voorkeur worden die zoveel mogelijk gecombineerd met beekherstel, herstel van het watersysteem in de vallei en acties rond de kwetsbare grond- en oppervlaktewaterafhankelijke habitats. Maar ook met acties, die een win-win met de landbouwsector mogelijk maken.
Raadpleeg de gegevens over druk & impact, milieudoelstellingen, reductiedoelen & afwijkingen en beoordeling in de waterlichaamfiches VL05_113 - MOMBEEK, L107_812 - MOMBEEK L1, L107_810 - WINTERBEEK (KORTESSEM).