Algemene uitdagingen
Een goede waterkwaliteit is nodig om de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water te behalen. Dat kan door in te zetten op saneringsinfrastructuur, aanpak van diffuse verontreiniging en het zelfzuivering vermogen van de waterloop te verhogen. Al is bij de uitbouw van de saneringsinfrastructuur de laatste jaren belangrijke vooruitgang geboekt, toch is er nog werk aan de winkel. In landelijk Haspengouw en Hageland is de rioleringsachterstand nog niet weggewerkt. Andere gebieden vragen een optimalisatie van het stelsel, overstortaanpak en beter rendement en fosforverwijdering van zuiveringsstations. In agrarisch gebied moet diffuse verontreiniging van nutriënten en pesticiden beperkt door oa erosiebestrijding. De natuurlijke structuur van de groenblauwe verbindingen is belangrijk: waterloop, oever en vallei. Vismigratieknelpunten moeten worden opgelost, de structuurkwaliteit verbeterd en het beheer aangepast aan droogte en biodiversiteit. Waar mogelijk bieden bufferstroken of oeverzones belangrijke meerwaarden.
Structuurkwaliteit en een dynamisch beek- en valleisysteem staan centraal in het Demerbekken. Een gezonde riviermorfologie buffert droogte èn wateroverlast, stimuleert het zelfreinigend vermogen van de waterloop en verbetert het waterleven. Een goede structuurkwaliteit leidt tot een gezond riviersysteem met gezonde populaties en goede biologische scores . Het gaat niet om de hermeandering of de goede scores op de parameters op zich. Het is niet alleen de bochtigheid op zich die een gezonde morfologie creëert, maar ook de mogelijkheid tot erosie en sedimentatie. Hoe natuurlijker de waterloop werkt, hoe beter de vallei functioneert als buffer voor droogte en wateroverlast en als blauwgroene verbinding voor biodiversiteit.
Invasieve exoten aan de waterloop, vooral uitheemse oeverplanten als Japanse duizendknoop en reuzenbalsemien geven problemen. Samenwerking van water- en terreinbeheerders zorgt voor een effectieve gebiedsdekkende bestrijding. In Integraal project 'De Wijers' werkt men hierover al samen.
Watertekort en wateroverlast, beide het gevolg van een onevenwichtige waterbalans, worden best samen bekeken. Droogte en watreroverlast keren vaak terug in het Demerbekken. Het combineren van preventieve, protectieve en paraatheids-verhogende maatregelen (3P's) en het nastreven van gedeelde verantwoordelijkheid bij de betrokkenen ontstaat leidt tot een meerlaagse waterveiligheid. De drietrapsstrategie 'vasthouden, bergen en afvoeren', blijft één van de pijlers voor waterkwantiteitsbeheer van de waterlopen. Een aanpak aan de bron, de eerste stap, is ook naar watertekort cruciaal. De voorbije droge zomers toonden dit aan. Infiltratie, hergebruik van regenwater en vrijwaren van waterconserveringsgebieden zijn hier belangrijk. Het herstel van een natuurlijke waterhuishouding transformeert de valleien tot klimaatbuffers. Het behoud van de open ruimtes is primordiaal.
In landelijk zuiden van het bekken leidt hevige regen vaak tot problemen. Door het golvend reliëf met een lemige textuur zijn er veel erosiegevoelige akkers. Hier treedt lokaal regelmatig water- en modderoverlast op na zware regenval. Brongerichte, teelttechnische maatregelen én erosiebestrijdingswerken en kleine landschapselementen zijn belangrijk.
De bewustwording van het belang van een gezond watersysteem verhoogt door een grotere belevingswaarde van water. We zetten in op infiltratie, door bijv. ontharding en ecologische kwaliteit, bijv. door wadi's in parken of speeltuinen, openleggen van ingebuisde waterlopen ('water in de stad'), het behoud van baangrachten, groenblauwe dooradering in de stad en de open ruimte.De aanwezigheid van water is een belangrijke aantrekkingspool voor water- en oevergebonden recreatie en toerisme in het Demerbekken.