Waterschaarste en droogte
Aanhoudende droogte leidt tot hinder voor de sectoren door het tekort aan water en door droogtemaatregelen die genomen of opgelegd worden. Waterbeheerders, waterbedrijven en andere overheidsdiensten stellen een hoger peil in, passen de stuwregeling voor schepen aan, voorzien voeding vanuit andere waterlopen enz. om de impact van de droogte te verminderen. Bijkomend legt de minister of de gouverneur zo nodig watergebruiksbeperkingen voor specifieke toepassingen op, stelt een captatieverbod in of vaardigt een recreatieverbod uit omwille van de aanwezigheid van toxische blauwalgen.
Ingestelde droogtemaatregelen kan u raadplegen via www.opdehoogtevandroogte.be.
Lagere peilen en afvoeren in de waterlopen hebben verhoogde watertemperaturen, lage(re) zuurstofconcentraties, hogere concentraties aan polluenten, een verminderde werking van visdoorgangen, droogval, enz. tot gevolg. Door droogte kan bovendien zuurstof dieper doordringen in de bodem waardoor meer nutriënten, metalen,… worden vrijgegeven aan het grondwater (bodemoxidatie). Dit alles kan leiden tot een verslechterde ecologische toestand. Ook de kans op acute ecologische problemen zoals vissterfte, (blauw)algenbloei, botulisme,... neemt toe. Daarom worden vooral in ecologisch belangrijke waterlopen captatieverboden ingesteld bij lage waterpeilen. Op basis van de aanwezige Europees beschermde vissoorten rivierdonderpad, beekprik en kleine modderkruiper heeft de provincie Antwerpen in 2019 de stroomgebieden in kaart gebracht waar een tekort aan water grote gevolgen kan hebben voor de aanwezige natuurwaarden (Tappelbeek, Klein Beek, Molenbeek, Delfte Beek, Bosbeek, Rode Loop, Wamp, Loeijens Neetje, Zwarte Neet, Desselse Neet, Grote Nete en Kleine Hoofdgracht). In juli 2019 en augustus 2020 was de situatie echter dermate ernstig dat een captatieverbod werd ingesteld voor alle onbevaarbare waterlopen in het stroomgebied van Grote en Kleine Nete (opwaarts hun samenvloeiiing).
Als er weinig of geen stroming op een waterloop of vijver zit, bestaat de kans bij warm weer dat er cyanobacteriën of blauwalgen beginnen te bloeien. Ze vormen een blauwgroene, soms roodbruine, olieachtige laag op het water en houden gezondheidsrisico's in voor mens en dier. Op dergelijke momenten wordt een politiebesluit van kracht. Dit gebeurde in 2018 en 2019 voor nagenoeg alle kanalen in het Netebekken. Het hield een verbod in op enerzijds het capteren van water voor het besproeien van landbouwgewassen en als drinkwater voor vee, en anderzijds voor zachte recreatie en dit binnen een straal van 100 meter rond de drijflaag.
In combinatie met een captatieverbod op onbevaarbare waterlopen, kunnen dergelijke maatregelen aanzienlijke gevolgen hebben voor de landbouwsector. Droogte berokkent immers schade aan teelten. Vooral aardappelen en tuinbouw in volle grond zijn gevoelig voor droogte. En ook voor bedrijven die voor hun activiteiten of processen gebruik maken van captatiewater kan dit problemen geven.
Droogte zorgt ervoor dat de land- en tuinbouw op zoek moet naar water. Tot op heden zijn de bevaarbare waterlopen steeds een mogelijkheid gebleven. Sinds 2019 moeten mobiele watercaptaties (m.u.v. de aangelanden) weliswaar verplicht vanop vaste locaties langs de bevaarbare waterlopen gebeuren. Sinds 2018 biedt Aquafin de mogelijkheid om gezuiverd afvalwater af te halen op een aantal geselecteerde RWZI's. Op basis van eerste vaststellingen lijken deze opties binnen het Netebekken echter weinig aantrekkelijk (kostenefficiëntie) voor de landbouwers. Bovendien is niet elk soort oppervlaktewater een alternatief voor bepaalde teelten (vb. aardappelen).
Het waterverbruik van gezinnen is voornamelijk afhankelijk van de temperatuur maar ook langdurige droogte heeft een belangrijke invloed op het verbruik. De droogte heeft ook een effect op het leidingwaterverbruik wanneer van regenwater overgeschakeld wordt op leidingwater t.g.v. het droogvallen van de regenwaterputten. Het tijdig oproepen tot een spaarzaam gebruik van leidingwater moet ervoor zorgen dat de productie- en transportcapaciteit niet wordt overschreden.