visie

De Heulebeek heeft een slechte biologische waterkwaliteit. Zowel parameter fytobenthos als macro-invertebraten scoort slecht. De diversiteit in het aantal ongewervelden nam de afgelopen jaren wel toe met enkele soorten die ten gevolge van een betere waterkwaliteit hier konden leven. Het visbestand is ontoereikend en de macrofyten zijn matig. De zijwaterlopen kennen eveneens een gestage verbetering voor de biologische parameters, zoals de Wulfsdambeek. Op enkele, vooral bovenstroomse, locaties is de te slechte fysico-chemische waterkwaliteit een belemmerende factor.

De fysico-chemische waterkwaliteit van de Heulebeek is nog slecht en verhindert het volledig ecologisch herstel van de waterlopen. Zowat alle parameters kenden de afgelopen decennia een sterke vooruitgang. Zo scoren de parameters stikstof en nitraat reeds goed. De twee grote knelpuntparameters in dit stroomgebied zijn geleidbaarheid en fosfor. Reeds vanaf de bronnen aan de bovenlopen scoren deze parameters slecht. Door verdunning en het zelfzuiverd vermogen van de beek verbeteren ze licht naar de monding toe. De fosforwaarden zijn in de laatste twintig jaar een factor vijf kleiner geworden, maar zitten ruim boven de norm voor de goede toestand. De geleidbaarheid kende geen verandering.

Helemaal opwaarts aan de bovenloop van de Heulebeek en de Passendalebeek scoren vrijwel alle parameters slecht. Er komen zeer hoge waarden voor fosfor en geleidbaarheid voor door de aanwezige industrie die de goede watertoestand van de Heulebeek hypothekeert. In het verleden waren hier vaak incidenten met lozingen van effluenten, mestsappen of erfsappen. Op de twee grote zijtakken, de Wulfsdambeek en de Papelandbeek, is de waterkwaliteit beter met een grote vooruitgang sinds 2000. Hier zijn nutrienten fosfor, orthofosfaat en stikstof de slechte parameters. Op onder andere de Kleinderbeek, Rakebosbeek en Vaarnewijkbeek worden overschrijdingen vastgesteld voor chemisch zuurstofverbruik en Kjeldahlstikstof, wat typische parameters zijn voor huishoudelijke verontreiniging.

In het afstroomgebied is de druk voor fosfor het grootst vanuit de sectoren huishoudens en landbouw. Ook de RWZI's geven een fosfordruk. In het opwaartse deel van het afstroomgebied is de druk van sector industrie groot. Voor parameter stikstof is landbouw de grootste druk (70 %). Huishoudens, RWZI's en depositie staan elk in voor zo'n 10 %. De druk voor chemisch zuurstofverbruik is grotendeels afkomstig van huishoudens.

De rioleringsgraad en de zuiveringsgraad in het afstroomgebied bedragen respectievelijk 80,3 % en 75,9 %, waarmee de Heulebeek onder het gemiddelde van het Leiebekken en Vlaanderen zit. De afwaartse en meer  geconcentreerde gemeenten, zoals Kuurne, hebben veel meer gezuiverde huishoudens dan de landelijke opwaartse gebieden met zeer verspreide bebouwing. Stroomopwaarts dienen heel wat IBA's geplaatst te worden. De verdere uitbouw van de sanering in Heule ten noorden van de ring en de geplande projecten in Moorslede en Zonnebeke zullen de kwaliteit ten goede komen. Verder is het wenselijk om De Barakken in Wevelgem en Ledegem aan te sluiten en de knelpunten in de Iepersestraat in Moorslede op te lossen en te saneren. De RWZI's van Ledegem en Moorslede zijn zwaar verdund. Voor een optimale werking moeten de verdunningspunten opgespoord en opgelost worden.

In heel het afstroomgebied van de Heulebeek zijn overschrijdingen voor pesticiden gemeten. In de regio met intensieve groententeelt worden herbiciden (flufenacet, deflufenican, …) en insecticiden (imadacloprid, dimethoaat) gebruikt die een overschrijding in de waterloop kennen. De grootste en meeste overschrijdingen komen in dit stroomgebied voor op de Wulfsdambeek. Ook scoren de MAP-meetpunten vooral voor fosfor nog slecht. Het generieke beleid met optimale bemesting, correct gebruik van pesticiden en hanteren van afstandregels moeten de pesticiden en fosforconcentraties in de waterloop reduceren.

De structuurkwaliteit van de Heulebeek is matig. De beek is in het verleden voor een groot deel rechtgetrokken geweest. Plaatselijk zijn oude meanders in het landschap te herkennen die opnieuw aangesloten kunnen worden. Opwaarts is het mogelijk om de waterloop meer ruimte te geven en het traject ter hoogte van Ledegem is al goed. In het afwaartse traject in de dorpskernen kan de waterloop ecologischer ingericht worden door bijvoorbeeld schuinere en natuurlijke oevers. In het afwaartse deel leidt een betonnen bedding tot een snelle afspoeling van het biologisch leven bij hoge debieten. Ook is het voor enkele vissoorten moeilijk om hierover te migreren, en kan steenbestorting dit vergemakkelijken. Langs het traject kunnen inwoners meer bij de beek betrokken worden door wandelpaden of fietspaden bij het water te brengen en de belevingswaarde te verhogen.

Het afstroomgebied van de Heulebeek kent een grote overstromingsproblematiek. In onder meer 2016 kwam op grote schaal wateroverlast voor. De bovenstroomse waterlopen voeren door het reliëf snel water af en dit komt in de vallei in Dadizele en Ledegem tot stilstand.  Deze watermassa verplaatst zich in een paar dagen tijd afwaarts naar de dorpskernen waar dit kan leiden tot kritieke overstromingen. Afwaarts de Zeger Van Heulestraat in Heule wordt de winterbedding van de Heulebeek uitgebreid. Op de West-Vlaamse heuvelrug waar veel groententeelt is met in het voorjaar braakliggende akkers, treedt bij hevige regenval erosie op. Vruchtbare grond gaat verloren en belandt, samen met de gebonden nutriënten zoals fosfor en stikstof, in de waterloop. Erosie kan leiden tot het verstoppen van rioleringen en modderoverlast. Door erosie dient veel slib geruimd te worden in de afwaartse trajecten waar de deeltjes tot stilstand komen. Het braak liggen van landbouwpercelen moet vermeden worden. Erosie kan beperkt worden door aangepaste teelttechnieken, groenbedekking en aanleg van bufferstroken.

Daarnaast toonden de zomers van 2017, 2018 en 2019 aan dat waterschaarste een nieuw probleem vormt. In deze intensieve landbouwregio is de vraag naar water groot. Om waterschaarste te voorkomen kan het hemelwater zo lang mogelijk ter plaatse vastgehouden worden. Dat kan door kleine spaarbekkens aan te leggen om in de eigen waterbehoefte te voorzien, door aanleg van visvriendelijke stuwtjes en door grachten terug in open profiel te leggen. Deze maatregelen kunnen opgenomen worden in het hemelwater- en droogteplan van de gemeenten. Het water kan zo langer opgespaard worden en infiltreren om de waterbeschikbaarheid in het gebied te verhogen.

Raadpleeg de gegevens over druk & impact, milieudoelstellingen, reductiedoelen & afwijkingen en beoordeling in de waterlichaamfiches VL21_47 - HEULEBEEK.