Hydromorfologische veranderingen
Structuurkwaliteit
De structuurkwaliteit beïnvloedt in belangrijke mate het halen van een goede ecologische toestand. De structuur van veel waterlopen is in het verleden echter vaak onderhevig geweest aan menselijke invloeden (waterkracht, transport, waterbeheer,…). In het Bovenscheldebekken is hierdoor nog geen enkele van de waterlopen goed op dit vlak.
Vooral de alluviale processen, bedding, longitudinale continuïteit en profiel laten vaak te wensen over, weliswaar iets beter scorend dan het Vlaamse gemiddelde. Grootschalige herkalibratiewerken en verstuwing van waterlopen zorgde voor een afname van de stromingsvariatie, wat resulteert in slechte scores voor deze parameters.
Door de aanwezigheid van barrières, zoals stuwen, watermolens, duikers, sifons of bodemvallen wordt de migratie van vissen en andere organismen belemmerd. Deze verschillende constructies zorgen immers vaak voor een verval, een te hoge stroomsnelheid of een te ondiepe waterlaag (watermolens op de Zwalm en Maarkebeek).
De bovenlopen van de Vlaamse Ardennen hebben nog een zeer waardevolle structuurkwaliteit. Ook de Boeversbeek te Gavere, de bovenlopen van de Molenbeek te Kluisbergen en de Molenbeek te Ronse kennen nog een zeer waardevolle structuur.
Ook aandacht voor de structuurkwaliteit van de brongebieden en kleinere bovenlopen is zeer belangrijk. Hier bevinden zich dikwijls de paaihabitats van kwetsbare soorten, zoals de beekprik, de rivierdonderpad en de beekforel.
Voor een uitgebreidere beschrijving van de structuurkwaliteit in het bekken, zie hoofdstuk toestand.
Vismigratieknelpunten
Het waterlopennetwerk is sterk versnipperd door de aanwezigheid van allerlei barrières. Naargelang de aard en de locatie van de barrière is de impact meer of minder belangrijk op de visgemeenschappen. Verschillende vissoorten kennen een verschillend paai- en migratiegedrag en niet alle belemmeringen of knelpunten zijn even groot voor alle soorten.
Voor het herstel van vrije vismigratie in Vlaanderen is, in uitvoering van de Benelux-beschikking, een prioriteitenkaart opgesteld waarop de belangrijkste waterlopen voor het visbestand staan aangeduid en die dus als eerste knelpuntvrij moeten worden gemaakt. In het Bovenscheldebekken is de Boven-Schelde aangeduid als waterloop 1e prioriteit, de Zwalm (en zijlopen Traveinsbeek, Sassegembeek, Verrebeek) en Maarkebeek (en zijloop Krombeek) zijn als waterlopen van 2de prioriteit aangeduid.
Op de Boven-Schelde werden alle vismigratieknelpunten (stuwen) opgelost dmv een bypass. Deze bevinden zich thv de stuwen van Asper, Oudenaarde en Kerkhove.
Voor onbevaarbare waterlopen van 1ste categorie aangeduid met 2de prioriteit wordt het knelpunt thv de Zwalmmolen (Zwalm) momenteel aangepakt en op de Maarkebeek worden voor 3 belangrijke knelpunten maatregelen genomen. Enkel in de opwaartse waterlopen moeten dan nog enkele knelpunten binnen prioriteit 2 opgelost worden.
Op het geoloket vismigratie kan u vismigratieknelpunten of gerealiseerde visdoorgangen opzoeken.