Overstromingen en wateroverlast
Overstromingen zijn een natuurlijk verschijnsel. Vooral tijdens de winterperiodes zorgt de verhoogde aanvoer van water ervoor dat waterlopen hun winterbedding aanspreken en dus buiten hun oevers treden. Dit zijn zogenaamde fluviale overstromingen. Overstromingen worden niet enkel veroorzaakt door overstroming vanuit de waterloop. Vooral in het geval van zomeronweders is het vaak afspoelend regenwater dat problemen veroorzaakt. Dit zijn de zogenaamde pluviale overstromingen. Tot slot kunnen de kustbekkens in extreme gevallen getroffen worden door grote dijkdoorbraken, wat voor kustoverstromingen zorgt.
Op www.waterinfo.be kunnen de overstromingsgevoelige gebieden worden geraadpleegd, evenals de overstromingsgevaarkaarten (beschrijven de fysische eigenschappen van de overstromingen zoals de overstromingscontouren, waterdieptes en stroomsnelheden en de overstromingsrisicokaarten (brengen de gevolgen voor mens (sociale), ecologie, economie en cultureel erfgoed in kaart).
Waterschade beperken
Overstromingen kunnen niet altijd vermeden worden. De schade binnen de perken houden is dan uiterst belangrijk. Correct informeren is daarbij van cruciaal belang. Op de portaalsite www.waterinfo.be brengen de waterbeheerders al hun metingen en voorspellingen samen. Zo kunnen de nodige maatregelen getroffen worden om waterschade tot een minimum te beperken.
In het Maasbekken hebben zich in het verleden meermaals zware overstromingen voorgedaan, o.a. in Moelingen aan de Berwijn, in Neeroeteren aan Witbeek en Bosbeek, in Pelt aan de Dommel en in het zuiden van Tongeren aan de Jeker. Naar aanleiding daarvan zijn al diverse maatregelen genomen: vergroten van het winterbed (bv. Maas en Berwijn), inrichting van gecontroleerd overstromingsgebieden en wachtbekkens (o.a. GOG op de Dommel, GOG op de Jeker en de Beek), de bouw van pompinstallaties (bijvoorbeeld de pompen aan de monding van de Kikbeek en Kogbeek zodat het water opnieuw naar de Maas kan worden gepompt), de aanleg van dijken (bijvoorbeeld de winterdijk van de Maas). Naast deze collectieve maatregelen kan de schade of het overstromingsrisico aanzienlijk verminderd worden door individuele beschermingsmaatregelen, zoals het plaatsen van schotten of toemaken van kelderopeningen. In Moelingen loopt momenteel zo'n project. Hier zal in de toekomst meer en meer aandacht naar moeten gaan.
Ondanks de verschillende maatregelen die reeds genomen zijn, wordt het Maasbekken nog regelmatig geconfronteerd met wateroverlast. Door de klimaatverandering zullen er in de toekomst nog vaker overstromingen optreden, ook in gebieden die nu nog geen problemen van wateroverlast kennen. De te verwachten impact van klimaatverandering op overstromingen kan bekeken worden op het klimaatportaal Vlaanderen.
'Meer bewegingsruimte voor de Maas'
Het hoogwater op de Maas in de winters van 1993 en 1995 leidde tot concrete plannen om de bewoners van het Maasdal beter te beschermen. Zowel langs Nederlandse als langs Vlaamse zijde werden verschillende projecten uitgevoerd waardoor de Maas terug in haar oorspronkelijke natuurlijke bedding kon stromen. De impact is gigantisch: zowel aan Vlaamse zijde (Smeermaas, Herbricht, Kotem) als aan Nederlandse zijde (Maastricht, Borgharen, Itteren) is de hoogwaterstand met enkele decimeters gezakt, lokaal tot zelfs 30 cm. Belangrijk bijproduct van de verruiming van de Maas binnen de contouren van het winterbed is de ontwikkeling van extra natuurgebied. Zo ontstond er een meerwaarde voor de natuur en het landschap. Dankzij de Maaswerken van de afgelopen jaren is de overstromingskans er tot 1 keer op 250 jaar herleid. Tijdens de hoogwaterperiode van juli 2021, met piekafvoeren op de Maas van 3.750 m³, hebben de Maaswerken hun nut nog eens bewezen.