visie
De Handzamevaart heeft een matige biologische toestand op basis van macro-invertebraten en vissen. Macrofyten (waterplanten) werden niet beoordeeld. De fysico-chemische toestand wordt als slecht beoordeeld omwille van de nog te hoge fosfor waarden (wel al lager dan 1 mg/l). De geleidbaarheid is ook te hoog (rond 1.000 µS/cm). De beoordeling voor zuurstof en stikstof zijn matig. Er worden ook overschrijdingen voor pesticiden vastgesteld, zoals diflufenican, linuron en aclonifen. Ook de geïntegreerde bestrijding van reuzenbereklauw blijft belangrijk.
Het aandeel in de vuilvracht voor stikstof is grotendeels (76%) van de sector landbouw. Voor fosfor is het aandeel van huishoudens en RWZI meer de helft (38% en 23%) in de totale vuilvracht in dit afstroomgebied. Landbouw heeft ongeveer een derde (38%) aandeel in de totale vuilvracht voor fosfor.
De hoogste waarden voor fosfor worden gemeten op het kanaal van Esen, de Spanjaarbeek ter hoogte van de Hoge brug in Kortemark, de Kolvebeek in Werken, de Makeveldbeek in Torhout en het afwaartse deel van de Handzamevaart.
De matige toestand voor stikstof hangt samen met de slechte toestand voor nitraat voor de MAP-meetpunten. De meetpunten op een zijloop van de Oude Zarrenbeek (WY.1.1.1.4), de Kolvebeek en de Hazelbeek hebben overschrijdingen voor nitraat boven de 70 à 90 mg/l en de meetpunten op de Bombeek en de Vijfhuishoekbeek zelfs boven de 100 mg/l.
Om een antwoord te bieden op deze slechte fysico-chemische toestand wordt het generiek beleid voor optimale bemesting, pesticidengebruik, erosiebestrijding verder gezet. Dat is een grote uitdaging voor dit afstroomgebied met een groot aandeel groententeelt en serreteelt.
In dit afstroomgebied komen soms incidenten voor, zoals lozing van bedrijfsafvalwater en mest in de Kolvebeek in Werken, lozing van erfsappen op een zijloopje van de Bovenkerksebeek/Korversbeek in Staden, lozing spuistroom van serres op de Hazelbeek/Paleputbeek in Lichtervelde.
Binnen het afstroomgebied van de Handzamevaart wordt het huishoudelijk afvalwater grotendeels gezuiverd in de RWZI van Kortemark. De rioleringsgraad is in dit afstroomgebied nog laag (72%), al is er de voorbije jaren een grote inhaalbeweging gemaakt om het huishoudelijk afvalwater aan te sluiten op een zuiveringsinstallatie. Een deel van het huishoudelijk afvalwater zal dan gezuiverd worden in de nog te bouwen KWZI’s Wijnendale en Bovenkerke. De KWZI van Wijnendale is prioritair te bouwen wegens vuilvracht die wordt weg gehaald van de Kasteelbeek in het habitatrichtlijngebied bos van Wijnendale en de Moubeek in het afstroomgebied Rivierbeek Hertsbergebeek in het bekken van de Brugse Polders. Het bestaande stelsel moet nog verder geoptimaliseerd worden door de aanleg van gescheiden rioleringen om de verdunning van het afvalwater met hemelwater tegen te gaan. Het afvalwater van de verspreide bebouwing zal worden gezuiverd door een IBA.
Ook aan een verbetering van de hydromorfologische toestand is nog werk te doen. De structuurkwaliteit wordt namelijk als matig beoordeeld voor de Spanjaardbeek en ontoereikend voor de Handzamevaart benedenstrooms. Voor de Kasteelbeek in het bos van Wijnendale en de Korversbeek in bos van Houthulst wordt het onderhoud aangepast aan de doelstellingen van het beschermde habitatrichtlijngebied. De vismigratieknelpunten zijn bodemplaten, duikers en pompgemalen in verbinding met de broeken.
In perioden van hoge of langdurige neerslag komen in de winter in de laag gelegen broeken aan de monding van de Handzamevaart in de IJzer overstromingen voor. Het stroomopwaartse deel van het afstroomgebied is gevoelig aan wateroverlast door intense voorjaars- of zomerbuien. Daarom werden verschillende gecontroleerde overstromingsgebieden aangelegd om de dorpskernen van Lichtervelde, Kortemark, Handzame en Torhout tegen wateroverlast te beschermen. Er zullen op de Koebeek in Torhout en op de Kwakkelbeek in Lichtervelde nog bijkomende overstromingsgebieden worden ingericht.
Een nieuwe uitdaging is het voorkomen van waterschaarste bij langdurige droge perioden. Het waterspaarbekken aan de Spanjaardbeek kan gebruikt worden voor watervoorziening. Maar het volume is beperkt tegenover de watervraag. Om waterschaarste te voorkomen wordt het hemelwater zo lang mogelijk ter plaatse vastgehouden. Dat kan door kleine spaarbekkens aan te leggen om in de eigen waterbehoefte te voorzien, door aanleg van visvriendelijke stuwtjes, door grachten weer in open profiel te leggen. Deze maatregelen kunnen opgenomen worden in het hemelwater- en droogteplan van de gemeenten.
Raadpleeg de gegevens over druk & impact, milieudoelstellingen, reductiedoelen & afwijkingen en beoordeling in de waterlichaamfiches VL05_3 - HANDZAMEVAART.