visie
Te hoge concentraties aan fosfor en in mindere mate aan stikstof zorgen er voor dat de Zwalm en verschillende zijwaterlopen een matige waterkwaliteit hebben. Ook (afbraakproducten van) bestrijdingsmiddelen belemmeren een goede watertoestand voor de Zwalm. Een aantal bovenlopen (bv. het opwaartse deel van de Sassegembeek) hebben echter een goede biologische waterkwaliteit (speerpuntgebied type 2).
De bovenlopen van de Zwalm stroomopwaarts van Brakel (Sassegembeek, Verrebeek, Dorenbosbeek, Molenbeek en Slijpkotmolenbeek) vertonen net als enkele zijwaterlopen (Traveinsbeek, Boembeek, Passemarebeek en Peerdestokbeek) plaatselijk zeer waardevolle structuurkenmerken en vormen een thuis voor de beekprik, beekforel en rivierdonderpad.
Het vismigratieknelpunt ter hoogte van de Zwalmmolen zal worden aangepakt waardoor vismigratie mogelijk is tot in haar bovenloop. Door bijkomende maatregelen rond structuurherstel wordt het visbestand verder in stand gehouden (foto: herinschakeling oude loop Dorenbosbeek). Op korte termijn zal ook een oeverzone gerealiseerd worden thv de mondingszone van de Zwalm.
In een aantal zuiveringsgebieden werd de zuiveringsinfrastructuur nog niet gerealiseerd (Nederzwalm en Brakel-Zegelsem). De verdere uitbouw van het rioleringsstelsel en de aanpak van de puntverontreinigingen in de bovenlopen van de Zwalm zijn een belangrijk aandachtspunt opdat de goede toestand kan bereikt worden.
De Zwalm heeft een onregelmatig regime met lage debieten in droge periodes en veel hogere debieten in regenperiodes. Dat maakt niet alleen dat de beek overstromingsgevoelig is, het brengt ook mee dat in droge periodes vervuiling veel minder verdund wordt. Ondanks alle inspanningen om wateroverlast langs de Zwalm in te perken, blijft de Zwalmvallei gevoelig voor overstromingen. De omgeving van Brakel, Munkzwalm, Nederzwalm en de gebieden ter hoogte van de watermolens zijn het meest overstromingsgevoelig. Na de wateroverlast van november 2010 werden er nog bijkomende GOG’s (Gecontroleerd overstromingsgebied) aangelegd op de Molenbeek te Leizemooie en de Maaistraat door VMM. De provincie Oost-Vlaanderen realiseerde reeds een bijkomend overstromingsgebied langs de Verrebeek. Aansluitend hierop zou het wenselijk zijn om een intelligent sturingssysteem te implementeren waarbij de wachtbekkens van de verschillende waterbeheerders optimaal op elkaar worden afgestemd
Voor de Zwalm werd in 2019 een participatietraject opgestart dat in 2021 moet leiden tot de opmaak van het Riviercontract Zwalm. Verschillende maatregelen hebben tot doel bijkomende wateroverlast tegen te gaan.
In het stroomgebied van de Zwalm vormt het tegengaan van erosie en rechtstreekse instroom van bodemmateriaal in de waterlopen een bijkomende uitdaging.
Verschillende gemeenten gelegen binnen de Vlaamse Ardennen werken in samenwerking met de erosiecoördinatoren verder aan de uitvoering van de erosiebestrijdingsplannen. De komende jaren kan nog veel winst geboekt worden om nutriënteninflux naar waterlopen te beperken via erosiebestrijdingsmaatregelen langs de waterlopen. De aanleg van een sedimentvang kan als end off pipe maatregel ook een oplossing bieden. Dit wordt door de waterbeheerders vaak samen met een GOG aangelegd opdat wachtbekkens minder snel toeslibben. Mogelijk kan het slib in de toekomst herbruikt worden ten behoeve van landbouw.
Om diffuse verontreiniging, veroorzaakt door landbouwactiviteiten tegen te gaan, is nood aan een strengere en gerichte controle en handhaving van bv. de 5m-zone voor bemesting en de 1m-zone voor grondbewerking en gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.
Raadpleeg de gegevens over druk & impact, milieudoelstellingen, reductiedoelen & afwijkingen en beoordeling in de waterlichaamfiches VL11_63 - ZWALM, L111_1021 - ZWALMBEEK, L107_266 - PEERDESTOKBEEK.