visie
Het oppervlaktewater van de Boven-Schelde voedt het Kanaal Bossuit-Kortrijk in functie van drinkwaterproductie te Stasegem. De Boven-Schelde is bovendien aangeduid als hoofdmigratieroute voor trekvissen zoals paling en rivierprik. En dé enige gekende reproducerende populatie van rivierprik (een habitatrichtlijnsoort) in Vlaanderen leeft in de Boven-Schelde.
Binnen het Scheldemeersengebied is onder meer het land- en natuurinrichtingsproject West-Vlaamse Scheldemeersen lopende. Op termijn kan de perimeter van het inrichtingsproject verder uitgebreid worden. De Rijtgracht kreeg heel wat ongezuiverd afvalwater te verwerken. In het kader van het natuurinrichtingsproject werd dit probleem al deels aangepakt. Bijzondere aandacht moet uitgaan naar de sanering van huishoudelijke lozingen thv de Biestbeek, Scheebeek, Kleine Ronsebeek en Sint-Arnoldusbeek die verder afwaarts de waterkwaliteit van de Rijtgracht bepalen. In een volgende fase wordt er gedacht aan ontharding van een aantal locaties gelegen in de regio. De Rijtgracht (Avelgem) biedt tal van opportuniteiten op het vlak van ecologische inrichtingsmaatregelen die onder meer het visbestand maar ook andere ecologische aspecten ten goede zouden kunnen komen. Voor het Sint-Arnolduspark zal een landschapsplan worden opgemaakt. Te Anzegem bevinden zich enkele bovenlopen met bronbossen (kwelwater) waarvoor een studie uitgeschreven werd rond het inventariseren van de knelpunten en potenties op het vlak van waterkwaliteit, waterkwantiteit en ecologie. Dit zou moeten leiden tot nieuwe inrichtings- en beheervoorstellen. Het provinciebestuur West-Vlaanderen inventariseerde reeds de Biestbeek (grondgebied Anzegem en Zwevegem) en werkte enkele projectvoorstellen in functie van een aangepast ecologisch beheer uit.
In 2018 werd voor de Leie en Schelde een ruimtelijke visie opgemaakt door Leiedal i.s.m. gemeenten, steden, provincie West-Vlaanderen en de Vlaamse Overheid. Hierbij vormt water een belangrijk bindmiddel. De regio moet daarom zorgzaam omgaan met de kwaliteit én de kwantiteit van het water. In het kader van integraal waterbeleid zal de regio van Zuid-West-Vlaanderen inzetten op het beschikbaar houden van drinkbaar water en proceswater, het zuiveren en hergebruik van afvalwater, het maximaliseren van infiltratie én het vrijwaren van de noodzakelijke ruimte voor natuurlijke waterberging en dynamiek van watersystemen. De focus ligt o.a. op het realiseren van de Seine-Scheldeverbinding, inclusief rivierherstelmaatregelen en activatie en herstructurering watergebonden bedrijvigheid langs de Schelde. Bijkomende ambities voor natuur- en landschapsontwikkeling in de Scheldevallei zijn o.a. een verbetering van de waterkwaliteit, het samengaan van natuur en landschap met het landbouwgebruik en de herwaardering van de relatie tussen de Scheldedorpen en de riviervallei.
Het Seine-Schelde project wil van de binnenvaart een volwaardig alternatief voor het goederenverkeer op de weg maken. De Europese waterwegen worden verder uitgebouwd om schepen met een groter laadvermogen een vlotte doorgang te verlenen tussen Seine en Schelde. Een groot deel van die opdracht is weggelegd voor Vlaanderen, dat het hart van het Europese waternetwerk vormt. De Leie en de Boven-Schelde vervolledigen de verbinding richting Frankrijk en Wallonië. Hiervoor zijn grotere schepen nodig, en bijgevolg moet de infrastructuur, zoals bruggen en sluizen, aangepast worden. Stroomopwaarts in Frankrijk wordt het waterwegennet ook ingrijpend aangepast door de bouw van een volledig nieuw kanaal. Stroomafwaarts vormt het Kanaal Gent-Terneuzen een belangrijke ontsluiting, waar ook een zeer expliciete watervraag aan verbonden is. De waterverdeling rond Gent speelt dus een bepalende rol voor de waterbalans van het “Middengebied” (Leie, Boven-Schelde en afvoerende/aansluitende kanalen). In de regio Zuid-West-Vlaanderen maakt dit deel uit van de ruimere regionale actie ifv de herstructurering van bedrijvigheid (met naast herstructurering watergebonden bedrijvigheid, ook reconversie, zuinig ruimtegebruik, bijkomende bedrijventerreinen,…). Met de interbestuurlijke samenwerkingsovereenkomst Zuid-West-Vlaanderen tussen Vlaanderen, provincie West-Vlaanderen en Leiedal als vertegenwoordiger van de steden en gemeenten in de regio, werd o.m. afgesproken om de regionale ruimtelijke visie als kader te hanteren voor het uitvoeren van regionale en lokale acties. Het blauwe en groene netwerk is één van de prioritaire thema’s binnen de werking van de Eurometropool. Zie bv. ook het Blauwe Park van de Eurometropool met bijhorende projecten en acties. De regionale actie 'activeren van productieve landschappen' heeft betrekking op de ganse regio Zuid-West-Vlaanderen. De actie wordt opgenomen binnen de gebiedsgerichte samenwerking tussen de provincie West-Vlaanderen, Leiedal en het departement Omgeving, met als trekker de provincie.
De Melsenbeek en de Schragebeek zijn beide gelegen binnen het natuur- en landinrichtingsproject ‘Merelbeekse Scheldemeersen’. Het is de bedoeling om beide beken via een (reeds gerealiseerde) verdeelconstructie met elkaar terug in verbinding te stellen om zo vismigratie tot in de kleine ecologisch waardevolle bovenlopen van de Schragebeek mogelijk te maken. Belangrijkste knelpunt om deze verbinding alsnog niet te realiseren is de slechte kwaliteitstoestand van de Schragebeek en het bovenstroomse traject van de Melsenbeek. Om naar een goede kwaliteitstoestand te evolueren dienen zowel een aantal gemeentelijke projecten als collectorenprojecten (Aquafin) nog gerealiseerd te worden (Bosstraat en Meierij kenden een doorstart, gemeentelijke projecten dienen verder nog aan te sluiten).
De bovenlopen van de Boeversbeek en Dikvijversbeek zullen aan de hand van een model bestudeerd worden om oplossingen voor te stellen voor de wateroverlast die zich voordoet langs de Boeversbeek ter hoogte van de overgang van het reliëfrijke bovenstroomse gebied naar de vlakke benedenloop. Een aantal maatregelen hebben als doel de structuur- en waterkwaliteit van de waterlopen te verbeteren door o.a. optimalisatie van het beheer van de waterlopen en het ecologisch inrichten van bufferstroken (o.a. langs Boeversbeek en Dikvijversbeek).
Op de linkeroever van de Schelde, wordt het stelsel van de Zwarte Kobensbeek of Oude Houwbeek en Kokersbeek verder ingericht in het ruilverkavelingsproject Schelde-Leie. De ruilverkaveling Schelde-Leie situeert zich op delen van het grondgebied van de gemeenten Nazareth, De Pinte en Sint-Martens-Latem en de steden Gent en Deinze. De belangrijkste doelstelling van het project is een verbetering van de agrarische structuur via het ruilen en herverkavelen van landbouwgronden. Binnen het ruilverkavelingsproject wordt de aanleg van bufferstroken voorzien langs o.a. de Zwarte Kobensbeek, dit zal een gunstig effect hebben op de instroom van nutriënten. Door de uitbouw van het Parkbos Gent, de realisatie van het stadsbos Deinze en de uitbreiding van de Hospicebossen zal de gronddruk in de regio verhogen. De ruilverkaveling wil in deze context een flankerend beleid bieden. Een concreet project behelst de aanleg van een bufferbekken voor de Duivebeek (Leiebekken). Voor de gemeente De Pinte werd een basishemelwaterplan opgemaakt dat het beleid verder bepaalt ifv afvoer van hemelwater. Het is een algemene visie op het regenwaterbeheer binnen het gemeentelijk stelsel. Het plan vormt een algemeen kader om toekomstige projecten aan af te toetsen.
Binnen de Watering van Melden werden bijvoorbeeld in 2018 vier kantelstuwen geïnstalleerd op de Scheldemeersen te Wortegem-Petegem (Langemeersen/Rietgracht) om zo het waterpeil beter te kunnen regelen. In plaats van water direct door te sturen richting Schelde wordt het water nu langer opgehouden ifv natuur en landbouw (droge perioden) en ifv grondwateraanvulling. De stuwen zijn passeerbaar voor vissen.
Voorts moet de wateroverlastproblematiek ter hoogte van de Nederbeek, Oossebeek, Volkaartbeek, Riedekensbeek, Marollebeek en Benedenmolenbeek aangepakt te worden. De stad Oudenaarde startte al met de aanleg van nieuwe duikers op de Oossebeek en vervolgens werden de onderhandelingen samen met de provincie Oost-Vlaanderen, dienst Integraal waterbeleid opgestart rond een aangepast beleid in functie van de Zwadderkotmolen (aanleg GOG – gronden reeds aangekocht).
Aansluitend op de vernieuwing van de stuwen te Kerkhove, Oudenaarde en Asper zal de Vlaamse Waterweg ook de 3 sluizen op de Boven-Schelde vernieuwen. Het studiewerk zal de komende planperiode worden uitgevoerd. De comfortcapaciteit van de huidige sluizen is te beperkt. De beperkte waterdiepte boven de sluisdrempel van Asper verhindert bovendien dat schepen met een grotere diepgang toegelaten kunnen worden op de Boven-Schelde.
Het project 'Rivierherstel Boven-Schelde’ ligt stil. Dit plan streeft naar de aanleg van enkele vooroevers, naar de uitbreiding van natte natuurwaarden in Scheldemeanders, meer natuurlijke oevers,.. . Het terug opstarten van dit project is gepand op langere termijn. In de komende planperiode wordt alvast studiewerk verricht t.b.v. de opmaak van het overstromingsricicobeheerplan (ORBP) Middengebied (Leie, Boven-Schelde, Gentse Kanalen en Kanaal Gent-Oostende). Het INBO ontwikkelde ook een ecologische gebiedsvisie voor de Boven-Schelde met tal van scenariovoorstellen in functie van integraal waterbeheer en herstel relatie rivier-vallei. Zo zouden, naar analogie met het project Rivierherstel Leie, de oude meanders als smalle nevengeulen kunnen heringeschakeld worden.
In de opwaartse gebieden vormt erosie een aanzienlijk probleem en resulteert in aanslibbing van de waterlopen en GOG's. Erosiebestrijdingsmaatregelen in de opwaartse, reliëfrijke gemeentes worden in de volgende planperiode verder uitgevoerd. Binnen de gemeenten Avelgem, Anzegem en Zwevegem zijn projecten gepland om de erosie te bestrijden, hiervoor neemt Inagro initiatief om projecten te inventariseren en te prioriteren.
Binnen het meersengebied kunnen extra maatregelen voornamelijk op het vlak van vasthouden en bergen het risico op wateroverlast helpen beperken. Als meest effectief wordt gedacht aan maatregelen ter hoogte van de Verbrandhofbeek/Scheebeek te Zwevegem, de Rijtgracht ter hoogte van de Okkerdriesstraat te Avelgem, de Sint-Arnoldusbeek ter hoogte van de Knobbestraat, de Moergracht aan de Oude Heestertstraat en de Puurbeek aan de Heestertstraat. Een herevaluatie van het peilbeheer binnen het meersengebied ‘Avelgemse Meersen’ kan een positieve bijdrage leveren bij het verminderen van het overstromingsrisico. In de vallei van de Biestbeek en Scheebeek dient het waterbergend vermogen minstens behouden, bij voorkeur versterkt te worden door geen bijkomende verhardingen te realiseren en de ecologische waarde te verhogen.
Raadpleeg de gegevens over druk & impact, milieudoelstellingen, reductiedoelen & afwijkingen en beoordeling in de waterlichaamfiches VL08_55 - BOVEN-SCHELDE I, VL17_204 - BOVEN-SCHELDE II+III, VL05_58 - BOVEN-SCHELDE IV.