visie
De Grote Kemmelbeek heeft al een matige biologische waterkwaliteit voor alle kwaliteitselementen: fytobenthos, macrofyten, macro-invertebraten en vissen. Voor macro-invertebraten is een snelle verbetering mogelijk als de leefomstandigheden verbeteren.
De totale beoordeling voor fysico-chemie blijft slecht omwille van te hoge waarden voor fosfor en stikstof. Het aandeel in de vuilvracht voor stikstof is grotendeels (86%) van de sector landbouw. Ook voor fosfor is het aandeel groter dan de helft (62%) in de totale vuilvracht in dit afstroomgebied. Huishoudens hebben ongeveer een derde (31%) aandeel in de totale vuilvracht voor fosfor. Er worden ook overschrijdingen voor pesticiden vastgesteld, zoals (4-Chloor-2methylfenoxy)azijnzuur of MCPA, diflufenican, flufenacet, linuron en heptachloor-epoxyde. De hoogste overschrijdingen worden vastgesteld tussen Reningelst en Vlamertinge. De Grote Kemmelbeek mondt uit stroomopwaarts van het innamepunt voor drinkwaterproductiecentrum de Blankaart en heeft daarom een rechtstreekse invloed op de kwaliteit van het ruw water voor drinkwaterproductie. Ook verhoogde geleidbaarheidswaarden in langdurige droge perioden zijn een aandachtspunt. Deze hangen samen met verhoogde geleidbaarheidswaarden op de IJzer. De zuurstof waarden zijn nog ontoereikend in de bovenlopen en schommelen tussen matig en goed in de benedenloop. De waarden zijn opvallend telkens lager na de dorpskernen van Klijte, Westouter, Reningelst en Vlamertinge. Aan de Bernardplasstuw wordt soms schuimvorming vastgesteld. De oorzaak ervan is niet nog gevonden.
Fosfor heeft al hoge waarden in de Franse beek en Pandoenbeek, wat zich verder zet in de Grote Kemmelbeek. De Vuilebeek heeft lagere waarden en na de instroom van de Klijtebeek en Scherpenbergbeek verbeteren de waarden even, maar worden stroomafwaarts Vlamertinge opnieuw slechter. Voor de Pandoenbeek en de Franse beek worden bij hevige neerslag zowel veel zwevende stoffen als een hoge fosforconcentratie gemeten. Door erosie spoelt sediment hier in de beken. Verder is ook tijdens drogere perioden het effect van de lozing van het effluent van de WZI’s van Westouter en Vlamertinge en de lozing van het ongezuiverde huishoudelijk afvalwater van Klijte, Reningelst en Vlamertinge duidelijk zichtbaar in de waterlopen. Voor de KWZI’s van Westouter en Reningelst is een bijkomende nutriëntverwijdering aangewezen om de plaatselijke impact op de Franse beek en Grote Kemmelbeek te verminderen.
Stikstof schommelt tussen een ontoereikende en matige toestand ter hoogte van de Bernardplasstuw. De beoordeling is slecht voor Klijtebeek wegens de lozing van ongezuiverd huishoudelijk afvalwater. De Franse beek en de Vuilebeek hebben met een matige beoordeling de beste resultaten in het afstroomgebied. Tussen 2000 en 2010 is de toestand voor stikstof sterk verbeterd. Sindsdien is er een stagnatie. Een ontoereikende of slechte toestand hangt vaak samen met de toestand voor de MAP meetpunten. Na de droge zomers van 2017 en 2018 kenden in de winter van 2017-2018 en 2018-2019 alle MAP-meetpunten in het afstroomgebied van de Grote Kemmelbeek overschrijdingen van meer dan 70 mg/l nitraat. De voorgaande jaren waren er betere resultaten voor Ganzenbeek, Paddenbeek en Pandoenbeek. De Klijtebeek en Wanebeek worden slechter beoordeeld. En de Driegoedenbeek blijft de slechtste resultaten in het afstroomgebied vertonen met overschrijdingen van meer dan 100 mg/l nitraat.
Uitspoeling (rechtstreeks of via drainage) en afspoeling van landbouwpercelen of serreteelt of incidenten zoals afspoeling van erfsappen of mest (zoals op een zijbeekje van de Grote Kemmelbeek in Vlameringe) zijn de belangrijkste oorzaken voor hoge nutriëntwaarden. Het generieke landbouwbeleid zet landbouwers er toe aan om optimale bemesting toe te passen, afspoeling van erfsappen te voorkomen, braakliggende percelen te vermijden, bufferstroken aan te leggen, impact van drainagewater te beperken door denitificatie,…
Ook over optimaal gebruik van pesticiden worden landbouwers geïnformeerd en begeleid. Het gebruik van de aanzuigplaats aan de Grote Kemmelbeek in Vlamertinge wordt geëvalueerd. De aanzuigplaats voor spuittoestellen aan de Ieperlee in Noordschote kan ook gebruikt worden.
Zowel de rioleringsgraad (73%) als de zuiveringsgraad (60%) zijn nog relatief laag. Vlamertinge vormt de grootste woonkern. Het huishoudelijk afvalwater wordt gezuiverd in de RWZI van de gemeente. Een groot deel van de vuilvracht wordt in 2021 nog aangesloten op de RWZI. Daarnaast is er een KWZI in Westouter. In Reningelst wordt een KWZI gebouwd zodat ook hier het huishoudelijk afvalwater plaatselijk kan gezuiverd worden en dan niet meer loost op de Grote Kemmelbeek. Ook voor de Klijte en Ouderdom moet nog een KWZI gebouwd worden. Een deel van het huishoudelijk afvalwater wordt naar buiten het afstroomgebied gevoerd waar het in de RWZI van Ieper of de KWZI van Lo-Reninge-Noordschote of Loker gezuiverd wordt. Er worden op de Wijngotebeek (geen MAP-meetpunt) hoge nitraat waarden vastgesteld. De Steenstraat, evenwijdig met de beek, kreeg recent een gescheiden riolering. Het huishoudelijk afvalwater van de Wulvestraat moet nog afgekoppeld worden. De zuivering van het huishoudelijk afvalwater voor de gespreide bebouwing in het buitengebied wordt vooral voorzien door middel van IBA’s. De gemeente Heuvelland is binnen Vlaanderen een van de gemeenten met het grootste aandeel IBA’s op haar grondgebied om aan te leggen. Prioritair zijn de IBA’s voor woningen en horecazaken op de Zwarteberg, Vidaigneberg en Rodeberg waarvan het huishoudelijk afvalwater nu nog loost op beken in het beschermde habitatrichtlijngebied Westvlaams Heuvelland.
De structuurkwaliteit en het visbestand is nog matig voor de Grote Kemmelbeek en Franse beek. Ter hoogte van Elverdinge werden bijvoorbeeld bermpje, paling, riviergrondel, tiendoornige stekelbaars aangetroffen. Kansen voor het biologisch leven in de waterloop werden recent verbeterd door een ecologische inrichting van de Grote Kemmelbeek in Zuidschote en door het vis passeerbaar maken van de Bernardplasstuw en enkele kleinere stuwen. Als ook voor de bovenlopen een ecologische inrichting volgt, dood hout in de beek blijft, houtkanten worden aangeplant en de vismigratieknelpunten worden opgelost, zal zich dit hopelijk in de komende jaren vertalen in een betere biologische toestand.
In perioden van hoge of langdurige neerslag komen in de winter in de laag gelegen broeken aan de monding van de Grote Kemmelbeek in de IJzer overstromingen voor. Het gebied is beschermd als vogelrichtlijngebied. Het stroomopwaartse deel van het afstroomgebied is gevoelig aan wateroverlast door intense voorjaars- of zomerbuien. Daarom wordt het hemelwater zo lang mogelijk stroomopwaarts vastgehouden en zal een gecontroleerd overstromingsgebied in Vlameringe worden aangelegd. Ook om waterschaarste te voorkomen wordt het hemelwater best zo lang mogelijk ter plaatse vastgehouden. Dat kan door kleine spaarbekkens aan te leggen om in de eigen waterbehoefte te voorzien, door aanleg van visvriendelijke stuwtjes, door grachten terug in open profiel te leggen, door peilgestuurde drainages. Deze maatregelen kunnen opgenomen worden in het hemelwater- en droogteplan van de gemeenten. Het water kan zo langer vastgehouden worden en infiltreren om de waterbeschikbaarheid in het gebied te verhogen. Dit betekent een dubbele winst voor landbouw en natuur.
Raadpleeg de gegevens over druk & impact, milieudoelstellingen, reductiedoelen & afwijkingen en beoordeling in de waterlichaamfiches VL05_2 - GROTE KEMMELBEEK.