Algemene uitdagingen
Een goede waterkwaliteit is een belangrijke vereiste voor een gezond en robuust watersysteem. Dit kan door in te zetten op saneringsinfrastructuur, aanpak van diffuse verontreiniging en bevorderen van het zelfzuiverend vermogen. Hoewel in de uitbouw van de saneringsinfrastructuur de laatste jaren een belangrijke vooruitgang werd geboekt, is hier toch nog veel werk aan de winkel. Dit is vooral zo in gebieden met een meer verspreide bewoning, zoals het afstroomgebied van de Poekebeek en de Zuidlede. In andere gebieden kan ook verdere optimalisatie van het rioleringsstelsel belangrijk zijn. In valleigebieden met een hoge agrarische activiteit (o.a. Poekebeek, Isabellawatering, Leopoldkanaal, Moervaart), moet ook ingezet worden op het tegengaan van diffuse verontreiniging van nutriënten en pesticiden. Een geïntegreerde calamiteitenwerking vormt een belangrijk instrument om schadelijke effecten van milieu incidenten te beperken. Verder moet zoveel mogelijk gestreefd worden naar een natuurlijke structuur van de waterloop. Het oplossen van vismigratieknelpunten, verbetering van de structuurkwaliteit en aangepast beheer zijn hierbij belangrijk. Op bepaalde plaatsen kunnen ook bufferstroken of oeverzones een belangrijke meerwaarde bieden.
Een toenemend probleem is het aantal invasieve exoten in en rond de waterlopen. Op een aantal plaatsen worden massale populaties waargenomen. Vooral een aantal uitheemse oeverplanten (Japanse duizendknoop, reuzenbalsemien) breiden sterk uit. De samenwerking van alle waterbeheerders en terreinbeheerders is essentieel om tot een effectieve gebiedsdekkende bestrijding te komen.
Watertekort en wateroverlast zijn beide het gevolg van een onevenwichtige waterbalans en worden best samen bekeken. Door het combineren van preventieve, protectieve en paraatheids-verhogende maatregelen (3P’s) en het nastreven van een gedeelde verantwoordelijkheid bij de verschillende betrokkenen ontstaat geleidelijk een meerlaagse waterveiligheid. De drietrapsstrategie ‘vasthouden, bergen en afvoeren’, blijft één van de pijlers voor het waterkwantiteitsbeheer van hemelwater en oppervlaktewater. Een aanpak aan de bron, de eerste stap, is ook naar watertekort cruciaal. De voorbije droge zomers hebben het belang hiervan aangetoond. Bevorderen van infiltratie, hergebruik van regenwater en het zoveel mogelijk vrijwaren van waterconserveringsgebieden zijn hierbij belangrijke punten. De verdere uitbouw van de waterbeheersingsinfrastructuur, het telemetrisch netwerk bij stuwen en pompgemalen en de koppeling van deze kunstwerken met voorspellingssystemen en actief peilbeheer stellen de waterbeheerders in staat proactief in te spelen bij dreigende wateroverlast en watertekorten te beperken. Specifiek voor het bekken van de Gentse Kanalen zijn hierbij volgende aandachtsgebieden van belang: het afstroomgebied van het Leopoldkanaal, de Moervaart en Zuidlede depressie, het afstroomgebied van de Westlede. De waterhuishouding op de grote kanalen rond Gent wordt verder geoptimaliseerd in harmonie met de bovenstroomse bekkens van de Bovenschelde, Leie, de benedenstroomse bekkens van de Brugse Polders en Benedenschelde en het hydrografisch deel van het stroomgebied van de Schelde op Nederlands grondgebied. De lozingsmogelijkheden van de grote afvoerassen dienen zo veel mogelijk tij-onafhankelijk te zijn.
Om de bewustwording van het belang van een gezond watersysteem te verhogen, moet ook ingezet worden op het vergroten van de belevingswaarde van water, in combinatie met infiltratie, berging en een toename van de ecologische kwaliteit. Dit kan ondermeer door het aanleggen van wadi’s in parken of speeltuinen, het openleggen van ingebuisde waterlopen (bijvoorbeeld ‘water in de stad’) of het behoud van baangrachten. De aanwezigheid van water is een belangrijke aantrekkingspool voor water- en oevergebonden recreatie en toerisme in het bekken van de Gentse Kanalen.